اثر هاله ای
اثر هاله ای به حالتی گفته می شود که به یک ویژگی مثبت فرد یا وسیله متمرکز شده و ویژگی های مثبت دیگر را هم به آن نسبت می دهیم. مثلا زمانی که در خیابان یک فرد بسیار شیک پوش را ببینیم به احتمال زیاد او را یک انسان بسیار موفق و با کلاس نیز بدانیم، حتی این افراد را از آنچه که هستند، جذاب تر و باهوش تر نیز تصور می کنیم.
زمانی که با دیدن فقط یک ویژگی مثبت، در ذهنمان تمام خصوصیات مثبت را به چیزی نسبت دهیم، که بیشترشان واقعی نیستند، به این حالت، اثر هاله ای گفته می شود.
کسی را که زیباست، باهوش، موفق و ثروتمند تصور کردن، کاری است که مغزمان به طور خودکار انجام می دهد و این بارزترین الگوی اثر هاله ای است.
مثال هایی از اثر هاله ای
معلمان به هنگام ارزیابی دانش آموزان مکررا تحت تأثیر اثر پروانه ای قرار می گیرند. دانش آموز منضبط، همچنین دانش آموزی باهوش، خلاق و با پشتگار زیاد شناخته می شود، فقط منضبط بودن، هیچ ربطی به بقیه ی خصلت هایی که اشاره شده ندارد. همین اثر هاله ای، نمرات دانش آموزان منضبط و شلوغ را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. چطور؟ شما را با دونفر آشنا می کنم :
بوراک : باهوش – نکته بین – لج باز – حسود – کمال گرا
مرت : حسود – لج باز – نکته بین – کمال گرا – باهوش
مطمئنم که بیشتر شما احساس مثبت تری نسبت به بوراک پیدا کردید تا مرت. چرا؟ بخاطر ترتیب خصوصیات اخلاقی ای که برای هرکدام نوشته ام.
خصوصیاتی که در اول عنوان شده اند، مابقی ویژگی های اخلاقی را تحت تأثیر قرار می دهند. برای هر دو نفر دقیقا صفات مشترکی استفاده کردم. در حالی که بوراک فردی باهوش و در عین حال حسود شناخته شد، اولین خصلت مرت، حسادت عنوان شده تا دید منفی تری نسبت به او داشته باشیم.
صاحب جایزه نوبل اقتصاد روانشناسی، دانیل کانمن ( Danel Kahnman) تأثیر اثر پروانه ای را در زندگی خود چنین توضیح می دهد :
زمانی که در دانشگاه تدریس می کردم، تأثیر اثر هاله ای را در مورد خودم به وضوح مشاهده کردم، برای هر کدام از دانشجوبان دو مقاله جهت نمره پایانی در نظر گرفته بودم، زمان خواندن مقالات، هر دو مقاله ی مربوط به یک دانشجو را پشت سر هم میخواندم و برای کسانی که در مقاله ی اول نمره ی بالایی در نظر گرفته بودم، نا خودآگاه نمره ی مقاله ی دوم را هم بیشتر میدادم.
برای خلاص شدن از این شرایط، تصمیم گرفتم که ابتدا مقاله ی اول تمام دانشجویان را بخوانم، بعد مقالات دوم را کاملا زیر و رو کنم و بدون توجه به نام، شروع به تصحیح کنم. تا نمراتی عادلانه و منصفانه برای همه داده باشم.
زمان مدرسه را به یاد بیاورید، معمولا ورقه های امتحانات کلاسی را معلمان در کلاس تصحیح می کردند و با توجه به پاسخ دو سه سؤال ابتدایی و سابقه دانش آموز، تصحیح بقیه ی سؤالات، تحت تأثیر قرار می گرفتند، حالا اگه دانش آموز سربه هوا و با سابقه ی نه چندان درخشان بودید، کارتان زار بود :) .
برندهایی که از اثر هاله ای به بهترین شکل بهره می برند، در رأس شرکت اپل قرار می گیرد، هر محصول جدیدی که به بازار عرضه کند، از دید همه محصولی فوق العاده با کیفیت و مطابق آخرین تکنولوژی روز می باشد.
نماد اثر هاله ای ، دایره ی طلایی شکلی است که معمولا بالای سر فرشتگان به تصویر کشیده می شود.
چه نتیجه ای گرفتیم از این مقاله؟
با دیدن یک خصلت مثبت یا منفی از یک فرد، نسبت به سایر خصلت های او تصمیم نگیریم، چون قضاوت های نادرستی اتفاق می افتد.
همان طور که نوشتن و ارائه این مقاله، به این معنی نیست که من فردی فوق العاده، با اطلاعات بالا، باهوش، خلاق و همه چیز تمام هستم. اما تمام تلاشم را می کنم که برای جامعه فرد مفیدی واقع شوم :)
